Camp retranché de Belfort, sud de la ville, 1883-1886. 421 m/alt. ± 660 hommes et 32 pièces. Dénommé fort Éblé. Grand fort pentagonal à gorge rentrante, le fort du Bois d’Oye était originellement assez classique dans sa conception. Ses fossés étaient défendus par deux ailerons aux saillants II et IV ainsi que par une caponnière double en capitale (saillant III). Les coffres latéraux de la courtine assurant la défense du fossé de gorge par leurs feux croisés. Le porche de l’entrée s’ouvre dans le coin droit de la courtine et, sur sa gauche, au-delà du corps de garde, cinq casemates, et autant en sous-sol, donnent sur le fossé. Le tunnel de l’entrée est très court et débouche sur une vaste cour. Le casernement principal, comptant quinze travées sur un seul niveau, tourne le dos au front de tête. L’unique magasin à poudre se trouve sur la gauche du casernement, mais il n’est pas impossible qu’un second, identique, ait cédé la place à la caserne de guerre. L’ensemble était surmonté d’un cavalier d’artillerie. Il existait néanmoins une rue du rempart en contrebas, laquelle ne devait desservir qu’une crête d’infanterie. Le fort dut attendre 1906, 1907 et 1908 pour être modernisé. La défense des fossés allait être totalement repensée. Le coffre droit de la courtine allait être bétonné et recevoir à sa droite un corps de garde et une entrée de guerre. Immanquablement, cela écartait le coin droit originel de la courtine, la nouvelle entrée se situant désormais face à une rampe descendant parallèlement la contrescarpe du demi front de gorge gauche. Dès lors, cette extension latérale allait se trouver dans l’axe de tir du coffre gauche de la courtine et, partant, empêcher les tirs de ce dernier vers le saillant V. Un coffre de contrescarpe fut donc installé au saillant V pour pallier à cette déficience. L’escarpe du demi front de gorge droit a-t-elle été reculée ? C’est possible, mais il conviendrait de le vérifier. L’axe d’attaque le plus probable a conditionné la défense des autres fossés, c’est ainsi qu’un coffre simple succéda à l’aileron du saillant II, un autre coffre simple remplaça la caponnière double en flanquant le front II-III, et un coffre double prit place au saillant IV. Ainsi, le fort du Bois d’Oye, avec ses six fronts, la cassure de celui de gorge en créant deux, possède-t-il cinq coffres dont un seul double et un seul d’escarpe. C’est là un cas unique. Les coffres de contrescarpe ont vu leurs galeries de communication être creusées à une profondeur très inhabituelle ; là où généralement, une cinquantaine de marches d’escalier suffisent, ici, ce sont pas moins de 86 marches qu’il convient de descendre. La visite des quatre coffres endurcit les mollets car parvenus sous le fossé, il convient de remonter dans les coffres puis de refaire le trajet en sens inverse… Partant de l’entrée de guerre, une galerie rectiligne, en pente ascendante, se dirige presque perpendiculairement vers le front IV-V. Sur sa droite, on longe les sous-sols d’une casemate de Bourges dont l’axe de tir enfile au nord-ouest les ouvrages des Verpillières, des Grands Bois et du Haut Bois. Immédiatement après avoir dépassé l’escalier menant aux chambres de tir de cette casemate de Bourges, sur la droite toujours, nous trouvons deux fours à pain dans une casemate bétonnée. Nous avons très rarement observé cela, d’autant plus qu’il s’agit d’une nouvelle manutention, l’originelle se situant à la gauche du grand casernement. Après ce local, nous arrivons à un carrefour de galeries. Sur la gauche un débouché sur la cour et le couloir de la caserne de guerre, sur la droite la galerie vers une des trois tourelles de mitrailleuses dans le prolongement de laquelle une gaine plonge vers le coffre du saillant V. La caserne de guerre aligne cinq grandes chambrées et cinq locaux plus étroits. Partant du saillant V, à l’arrière de la cinquième chambrée, une gaine file vers le saillant IV, traverse avec débouchés latéraux la rue du rempart, va desservir une seconde tourelle de mitrailleuses et va terminer sa course dans la plongée vers le coffre double. L’extrémité droite de la caserne de guerre comprend les magasins et le puits d’une tourelle de 155 R Mle 1907. Petite particularité, la galerie annulaire de ce cuirassement est barrée transversalement d’une cloison avec un créneau à lampe. En arrière du casernement principal, en capitale, la rue du rempart traverse un autre passage enraciné bétonné lequel mène à la troisième tourelle de mitrailleuses ainsi qu’au coffre du saillant III. Au saillant II, un dernier passage enraciné bétonné donne accès, côté fossé, à un abri d’infanterie avec guérite observatoire et à la gaine vers le coffre de contrescarpe, côté massif, adossé aux locaux de l’extrémité gauche du grand casernement, on trouve le bloc d’une tourelle de 75 Mle 05 et son observatoire cuirassé. Bizarrement, bien que couvert de terres et protégé par une solide épaisseur de béton, l’entrée de l’axe du bloc est dirigé vers l’extérieur du fort. Au cours de cette refonte du fort, on en a profité pour araser en tout ou partie son cavalier d’artillerie. Plus tard, au cours de la première guerre mondiale, des galeries faiblement enterrées, probablement même creusées à ciel ouvert, bétonnées puis recouvertes, relieront toutes les parties bétonnées du fort. Leur trajet passe devant le casernement principal, et sous le sol des passages couverts. Visité en octobre 2001, le fort, bien qu’à l’abandon, était dans un état de conservation relativement satisfaisant hormis l’envahissement des fossés par la végétation. Plusieurs belles maçonneries avaient attiré notre attention que ce soit dans la descente vers le coffre (non bétonné) gauche de la courtine ou à l’arrière du casernement. L’entrée d’escarpe possède un escalier menant au sous-sol. Cet escalier emprunte un puits énorme et mène sous le pont-levis (à bascule en dessous), près de deux mètres plus bas que le fond du logement des contrepoids. Le magasin à poudre de l’aile gauche, à la voûte en plein cintre et d’une capacité de l’ordre de 70 tonnes, possède encore bon nombre de huisseries garnies de leur grillage pare flamme. Les deux traverses-abris en arrière du front I-II subsistent. S’il convient de livrer bataille contre tout ce que la nature compte d’espèces épineuses et urticantes pour entrer dedans, elles en valent la peine par leur longueur insolite et leurs flancs bardés de niches. Dans les coffres, les parties métalliques des lisoirs directeurs subsistaient parfois et nous avions même repéré un lisoir complet (saillant III). La cloison arrière des chambres de tir de ces coffres ont, comme on le rencontre ailleurs à Belfort, à Montbéliard et dans le massif du Lomont, une croix peinte, laquelle, pense-t-on, devait aider au repointage des canons en dépit de la fumée engendrée par leurs tirs. D’aucuns la désignent comme étant une "mire de simbleau", mais nous n’avons jamais trouvé cela par écrit. Tous les cuirassements du fort, en ce compris les guérites observatoires et les quatre observatoires cuirassés ont été ferraillés. Sur ses glacis, dans le prolongement de son saillant II, on avait prévu de lui construire une batterie cuirassée de deux tourelles de 155 R (ou C ?). À l’ouest et à l’est, Ses glacis sont garnis de positions d’artillerie, d’abris d’infanterie et de parapets de tir bétonnés ; à ce sujet, voir Bois d’Oye (annexes du fort du). Parfois appelé "fort de Bermont". Terrain militaire à l’abandon et interdit d’accès.

Befestigtes Lager Belfort, südlich der Stadt, 1883–1886. 421 m ü. M. ± 660 Mann und 32 Geschütze. Genannt Fort Éblé. Das Fort Bois d'Oye, ein großes fünfeckiges Fort mit einer einspringenden Schlucht, hatte ursprünglich einen recht klassischen Grundriss. Seine Gräben wurden durch zwei Flügel an den Frontvorsprüngen II und IV sowie durch eine doppelte Kaponniere im Kapitell (Frontvorsprung III) verteidigt. Die seitlichen Kassetten der Kurtine gewährleisteten durch ihr Kreuzfeuer die Verteidigung des Schluchtgrabens. Der Eingangsbereich öffnet sich in der rechten Ecke der Kurtine und links davon, hinter dem Wachhaus, überblicken fünf Kasematten und ebenso viele unterirdische Gänge den Graben. Der Eingangstunnel ist sehr kurz und öffnet sich zu einem großen Hof. Die Hauptkaserne mit fünfzehn Schiffsjochen auf einer Ebene war der Hauptfront zugewandt. Das einzige Pulvermagazin befand sich links von der Kaserne, aber es ist nicht unmöglich, dass ein zweites, identisches den Kriegskasernen wich. Über dem Ganzen thronte ein Artilleriekavalier. Darunter verlief jedoch eine Wallstraße, die nur einem Infanteriekamm dienen sollte. Die Modernisierung des Forts musste bis 1906, 1907 und 1908 warten. Die Verteidigung der Gräben sollte völlig neu gestaltet werden. Der rechte Brustbereich der Kurtine sollte betoniert werden und rechts davon ein Wachhaus und einen Kriegseingang erhalten. Dadurch wurde die ursprüngliche rechte Ecke der Kurtine zwangsläufig von ihr weg verschoben, und der neue Eingang lag nun gegenüber einer Rampe, die parallel zur Kontereskarpe der linken Halbfront der Schlucht abfiel. Von da an verlief diese seitliche Verlängerung in der Schussachse der linken Truhe der Kurtine und verhinderte somit, dass diese in Richtung Frontbogen V feuerte. Um diesen Mangel auszugleichen, wurde daher an Frontbogen V eine Kontereskarpentruhe installiert. Wurde die Böschung der rechten Halbfront der Schlucht zurückversetzt? Das ist möglich, aber es wäre ratsam, dies zu überprüfen. Die wahrscheinlichste Angriffsachse bedingte die Verteidigung der anderen Gräben, sodass eine einzelne Truhe dem Flügel von Frontbogen II folgte, eine weitere einzelne Truhe die doppelte Kaponniere der Flankenfront II-III ersetzte und eine doppelte Truhe an Frontbogen IV stand. Somit verfügt das Fort Bois d'Oye mit seinen sechs Fronten – der Bruch der Schlucht bildet zwei – über fünf Truhen, davon nur eine doppelte und eine Böschung. Dies ist ein einzigartiger Fall. Die Kommunikationsgalerien der Kontereskarpengewölbe wurden in eine sehr ungewöhnliche Tiefe gegraben; wo normalerweise etwa fünfzig Stufen ausreichen, sind es hier nicht weniger als 86 Stufen, die hinabgestiegen werden müssen. Der Besuch der vier Gewölbe stärkt die Waden, denn sobald man den Graben erreicht hat, muss man wieder in die Gewölbe hinaufklettern und dann den Weg in umgekehrter Richtung zurücklegen… Vom Eingang des Kriegsgebiets ausgehend führt ein gerader, ansteigender Gang fast senkrecht zur IV-V-Front. Auf der rechten Seite passieren wir die Keller einer Kasematte von Bourges, deren Schussachse im Nordwesten an den Werken von Verpillières, den Grands Bois und den Haut Bois vorbeiführt. Unmittelbar nach der Treppe, die zu den Brennkammern dieser Kasematte in Bourges führt, finden wir rechts zwei Brotöfen in einer Betonkasematte. Wir haben dies sehr selten bemerkt, zumal es sich um eine neue Umschlaganlage handelt; die ursprüngliche befand sich links von der großen Kaserne. Danach gelangen wir zu einer Kreuzung von Galerien. Links een opening naar de binnenplaats en de gang van de oorlogskazerne, rechts de galerij naar een van de drie machinegeweertorens, in het verlengde waarvan een schacht afdaalt naar de romp van saillant V. De oorlogskazerne omvat vijf grote en vijf smallere kamers. Beginnend vanuit saillant V, achter de vijfde kamer, loopt een schacht naar saillant IV, kruist met zijuitgangen de straat van de wal, dient een tweede machinegeweertoren en eindigt zijn loop in de afdaalrichting naar de dubbele romp. Het rechtereinde van de oorlogskazerne omvat de magazijnen en de schacht van een 155 R Mle 1907-toren. Een kleine bijzonderheid: de ringvormige galerij van dit wapenhuis wordt dwars doorsneden door een schot met een lampkanteel. Achter de hoofdkazerne, in het kapiteel, kruist de walstraat een andere gemetselde gang die naar de derde machinegeweertoren en naar het gewelf van saillant III leidt. In saillant II geeft een laatste gemetselde gang aan de grachtzijde toegang tot een infanterieschuilplaats met observatiepost en tot de schacht naar het contrescarpgewelf. Aan de massieve zijde, grenzend aan het terrein aan de linkerzijde van de grote kazerne, vinden we het blok van een 75 Mle 05-toren en het bijbehorende pantserobservatorium. Vreemd genoeg is de ingang naar de as van het blok, hoewel bedekt met aarde en beschermd door een dikke laag beton, gericht naar de buitenkant van het fort. Tijdens deze herinrichting van het fort hebben we van de gelegenheid gebruikgemaakt om de artilleriecavalier geheel of gedeeltelijk te slopen. Later, tijdens de Eerste Wereldoorlog, zouden licht ingegraven galerijen, waarschijnlijk zelfs in de open lucht gegraven, gebetonneerd en vervolgens afgedekt, alle betonnen delen van het fort met elkaar verbinden. Hun route loopt voor de hoofdkazerne langs en onder de vloer van de overdekte gangen. Het fort, dat we in oktober 2001 bezochten, was, hoewel verlaten, in een relatief goede staat van bewaring, afgezien van de invasie van vegetatie in de grachten. Verschillende prachtige metselwerken trokken onze aandacht, zowel in de afdaling naar de linker (onbeton) silo van de ringmuur als aan de achterkant van de barakken. De ingang van de steile helling heeft een trap naar de kelder. Deze trap loopt door een enorme schacht en leidt onder de ophaalbrug (met daaronder een bascule), bijna twee meter lager dan de onderkant van de behuizing van het contragewicht. Het kruitmagazijn in de linkervleugel, met een halfrond gewelf en een capaciteit van ongeveer 70 ton, heeft nog steeds een flink aantal deurkozijnen bekleed met brandwerend gaas. De twee oversteekplaatsen achter voorgevel I-II zijn bewaard gebleven. Hoewel het nodig is om alle stekelige en stekende soorten die de natuur biedt te bestrijden om er binnen te komen, zijn ze de moeite waard vanwege hun ongewone lengte en hun met nissen beklede zijkanten. In de kisten bleven soms de metalen delen van de geleiderails achter en we ontdekten zelfs een complete rail (salient III). De achterste wand van de schietkamers van deze kisten bevat, zoals elders in Belfort, Montbéliard en het Lomont-massief, een geschilderd kruis, waarvan men denkt dat het bedoeld was om de kanonnen opnieuw te richten ondanks de rook die door hun schoten werd gegenereerd. Sommigen noemen het een "simbleau sight", maar we hebben dit nooit schriftelijk gevonden. Alle bepantsering van het fort, inclusief de observatieposten en de vier gepantserde observatoria, werd gesloopt. Op het glacis, in het verlengde van saillant II, was de bouw van een pantserbatterij gepland met twee 155 R (of C?) geschutskoepels. In het westen en oosten zijn de glacis bekleed met artilleriestellingen, infanterieschuilplaatsen en betonnen schiettorens; Zie over dit onderwerp Bois d'Oye (annexes du fort du). Soms ook "fort de Bermont" genoemd. Militair terrein verlaten en niet toegankelijk.

Versterkt kamp Belfort, ten zuiden van de stad, 1883-1886. 421 m/hoogte. ± 660 manschappen en 32 kanonnen. Fort Éblé genoemd. Het Bois d'Oye fort, een groot vijfhoekig fort met een inspringende kloof, was oorspronkelijk vrij klassiek van ontwerp. De grachten werden verdedigd door twee vleugels bij de saillanten II en IV, en door een dubbele caponnière in het kapiteel (salient III). De zijschotten van de ringmuur zorgden voor de verdediging van de kloofgracht door kruisvuur. Het ingangsportiek opent in de rechterhoek van de ringmuur en links ervan, voorbij het wachthuisje, kijken vijf kazematten, en evenveel ondergrondse, uit over de gracht. De toegangstunnel is erg kort en komt uit op een uitgestrekte binnenplaats. De hoofdkazerne, met vijftien traveeën op één niveau, keerde zich af van de hoofdgevel. Het enige kruitmagazijn bevond zich links van de kazerne, maar het is niet onmogelijk dat een tweede, identiek exemplaar plaats moest maken voor de oorlogskazerne. Het geheel werd bekroond door een artilleriecavalier. Er was echter een walstraat beneden, die alleen bedoeld was om een infanteriekam te bedienen. Het fort moest wachten tot 1906, 1907 en 1908 om gemoderniseerd te worden. De verdediging van de grachten moest volledig worden herontworpen. De rechterschacht van de ringmuur zou van beton worden voorzien en rechts daarvan zouden een wachthuis en een oorlogsingang worden geplaatst. Onvermijdelijk verplaatste dit de oorspronkelijke rechterhoek van de ringmuur ervan, waardoor de nieuwe ingang nu uitkeek op een helling die parallel aan de contrescarp van de linkerhelft van de kloof afdaalde. Vanaf dat moment zou deze laterale uitbreiding zich in de vuuras van de linker kist van de ringmuur bevinden en daardoor voorkomen dat deze laatste richting saillant V zou schieten. Om dit gebrek te compenseren, werd daarom een contrascarp-kist op saillant V geplaatst. Werd de steile helling van de rechterhelft van de kloof naar achteren verplaatst? Dat is mogelijk, maar het is raadzaam om dit te verifiëren. De meest waarschijnlijke aanvalsas bepaalde de verdediging van de andere grachten: zo volgde een enkele kist de vleugel van saillant II op, verving een andere enkele kist de dubbele caponnière die front II-III flankeerde, en werd een dubbele kist op saillant IV geplaatst. Zo heeft het fort van Bois d'Oye, met zijn zes fronten, waarvan de kloofbreuk er twee creëerde, vijf kistjes, waarvan er slechts één dubbele en één steile helling was. Dit is een uniek geval. De verbindingsgalerijen van de contrascarp-gewelven zijn tot een zeer ongebruikelijke diepte uitgegraven; waar normaal gesproken zo'n vijftig treden voldoende zijn, moeten hier maar liefst 86 treden worden afgedaald. Een bezoek aan de vier gewelven is een flinke opwarmer, want zodra je de gracht bereikt, moet je weer omhoog klimmen in de gewelven en vervolgens de tocht in omgekeerde richting maken… Vanaf de ingang van het oorlogsgebied loopt een rechte galerij, op een helling, bijna loodrecht naar de IV-V-fronten. Rechts passeren we de kelders van een Bourges-kazemat, waarvan de vuuras in noordwestelijke richting loopt: de fabriek van Verpillières, de Grands Bois en de Haut Bois. Direct na het passeren van de trap die naar de vuurkamers van deze Bourges-kazemat leidt, vinden we, nog steeds rechts, twee broodovens in een betonnen kazemat. We hebben dit zelden gezien, vooral omdat het een nieuwe overslagfaciliteit betreft, waarvan de oorspronkelijke zich links van de grote barak bevond. Na deze plek komen we op een kruispunt van galerijen. Links een opening naar de binnenplaats en de gang van de oorlogskazerne, rechts de galerij naar een van de drie machinegeweertorens, in het verlengde waarvan een schacht afdaalt naar de romp van saillant V. De oorlogskazerne omvat vijf grote en vijf smallere kamers. Beginnend vanuit saillant V, achter de vijfde kamer, loopt een schacht naar saillant IV, kruist met zijuitgangen de straat van de wal, dient een tweede machinegeweertoren en eindigt zijn loop in de afdaalrichting naar de dubbele romp. Het rechtereinde van de oorlogskazerne omvat de magazijnen en de schacht van een 155 R Mle 1907-toren. Een kleine bijzonderheid: de ringvormige galerij van dit wapenhuis wordt dwars doorsneden door een schot met een lampkanteel. Achter de hoofdkazerne, in het kapiteel, kruist de walstraat een andere gemetselde gang die naar de derde machinegeweertoren en naar het gewelf van saillant III leidt. In saillant II geeft een laatste gemetselde gang aan de grachtzijde toegang tot een infanterieschuilplaats met observatiepost en tot de schacht naar het contrescarpgewelf. Aan de massieve zijde, grenzend aan het terrein aan de linkerzijde van de grote kazerne, vinden we het blok van een 75 Mle 05-toren en het bijbehorende pantserobservatorium. Vreemd genoeg is de ingang naar de as van het blok, hoewel bedekt met aarde en beschermd door een dikke laag beton, gericht naar de buitenkant van het fort. Tijdens deze herinrichting van het fort hebben we van de gelegenheid gebruikgemaakt om de artilleriecavalier geheel of gedeeltelijk te slopen. Later, tijdens de Eerste Wereldoorlog, zouden licht ingegraven galerijen, waarschijnlijk zelfs in de open lucht gegraven, gebetonneerd en vervolgens afgedekt, alle betonnen delen van het fort met elkaar verbinden. Hun route loopt voor de hoofdkazerne langs en onder de vloer van de overdekte gangen. Het fort, dat we in oktober 2001 bezochten, was, hoewel verlaten, in een relatief goede staat van bewaring, afgezien van de invasie van vegetatie in de grachten. Verschillende prachtige metselwerken trokken onze aandacht, zowel in de afdaling naar de linker (onbeton) silo van de ringmuur als aan de achterkant van de barakken. De ingang van de steile helling heeft een trap naar de kelder. Deze trap loopt door een enorme schacht en leidt onder de ophaalbrug (met daaronder een bascule), bijna twee meter lager dan de onderkant van de behuizing van het contragewicht. Het kruitmagazijn in de linkervleugel, met een halfrond gewelf en een capaciteit van ongeveer 70 ton, heeft nog steeds een flink aantal deurkozijnen bekleed met brandwerend gaas. De twee oversteekplaatsen achter voorgevel I-II zijn bewaard gebleven. Hoewel het nodig is om alle stekelige en stekende soorten die de natuur biedt te bestrijden om er binnen te komen, zijn ze de moeite waard vanwege hun ongewone lengte en hun met nissen beklede zijkanten. In de kisten bleven soms de metalen delen van de geleiderails achter en we ontdekten zelfs een complete rail (salient III). De achterste wand van de schietkamers van deze kisten bevat, zoals elders in Belfort, Montbéliard en het Lomont-massief, een geschilderd kruis, waarvan men denkt dat het bedoeld was om de kanonnen opnieuw te richten ondanks de rook die door hun schoten werd gegenereerd. Sommigen noemen het een "simbleau sight", maar we hebben dit nooit schriftelijk gevonden. Alle bepantsering van het fort, inclusief de observatieposten en de vier gepantserde observatoria, werd gesloopt. Op het glacis, in het verlengde van saillant II, was de bouw van een pantserbatterij gepland met twee 155 R (of C?) geschutskoepels. In het westen en oosten zijn de glacis bekleed met artilleriestellingen, infanterieschuilplaatsen en betonnen schiettorens; Zie over dit onderwerp Bois d'Oye (annexes du fort du). Soms ook "fort de Bermont" genoemd. Militair terrein verlaten en niet toegankelijk.

Belfort fortified camp, south of the city, 1883-1886. 421 m/alt. ± 660 men and 32 guns. Called Fort Éblé. A large pentagonal fort with a re-entrant gorge, the Bois d'Oye fort was originally quite classical in its design. Its ditches were defended by two wings at salients II and IV as well as by a double caponier in the capital (salient III). The lateral coffers of the curtain wall ensured the defense of the gorge ditch by their crossfire. The entrance porch opens in the right corner of the curtain wall and, on its left, beyond the guardhouse, five casemates, and as many underground, overlook the ditch. The entrance tunnel is very short and opens onto a vast courtyard. The main barracks, with fifteen bays on a single level, turned its back on the main front. The only powder magazine was located on the left of the barracks, but it is not impossible that a second, identical one gave way to the war barracks. The whole was surmounted by an artillery cavalier. There was, however, a rampart street below, which was only intended to serve an infantry ridge. The fort had to wait until 1906, 1907, and 1908 to be modernized. The defense of the ditches was to be completely redesigned. The right-hand chest of the curtain wall was to be concreted and to its right would receive a guardhouse and a war entrance. Inevitably, this moved the original right corner of the curtain wall away from it, with the new entrance now facing a ramp descending parallel to the counterscarp of the left half-front of the gorge. From then on, this lateral extension would be in the firing axis of the left chest of the curtain wall and, therefore, prevent the latter from firing towards salient V. A counterscarp chest was therefore installed at salient V to compensate for this deficiency. Was the scarp of the right half-front of the gorge moved back? It is possible, but it would be advisable to verify it. The most likely attack axis conditioned the defense of the other ditches, thus a single chest succeeded the wing of salient II, another single chest replaced the double caponier flanking front II-III, and a double chest took place at salient IV. Thus, the fort of Bois d'Oye, with its six fronts, the break of the gorge creating two, has five chests of which only one double and one scarp. This is a unique case. The counterscarp vaults have had their communication galleries dug to a very unusual depth; where usually around fifty steps are enough, here it is no less than 86 steps that must be descended. Visiting the four vaults toughens the calves because once you reach the ditch, you have to climb back up into the vaults and then do the journey in reverse… Starting from the entrance to the war zone, a straight gallery, on an upward slope, heads almost perpendicularly towards the IV-V front. On the right, we pass the basements of a Bourges casemate whose firing axis passes to the northwest the Verpillières works, the Grands Bois and the Haut Bois. Immediately after passing the staircase leading to the firing chambers of this Bourges casemate, still on the right, we find two bread ovens in a concrete casemate. We have very rarely observed this, especially since it is a new handling facility, the original one being located to the left of the large barracks. After this place, we arrive at a crossroads of galleries. On the left, an opening onto the courtyard and the corridor of the war barracks, on the right, the gallery towards one of the three machine gun turrets, in the extension of which a shaft plunges towards the trunk of salient V. The war barracks aligns five large rooms and five narrower rooms. Starting from salient V, behind the fifth room, a shaft runs towards salient IV, crosses with lateral outlets the street of the rampart, will serve a second machine gun turret and will end its course in the plunge towards the double trunk. The right end of the war barracks includes the magazines and the shaft of a 155 R Mle 1907 turret. A small peculiarity, the annular gallery of this armory is crossed transversely by a partition with a lamp crenelation. Behind the main barracks, in the capital, the rampart street crosses another concreted rooted passage which leads to the third machine gun turret as well as to the vault of salient III. In salient II, a last concreted rooted passage gives access, on the ditch side, to an infantry shelter with observation sentry box and to the shaft towards the counterscarp vault, on the massive side, backing onto the premises at the left end of the large barracks, we find the block of a 75 Mle 05 turret and its armored observatory. Strangely, although covered with earth and protected by a solid thickness of concrete, the entrance to the axis of the block is directed towards the outside of the fort. During this redesign of the fort, we took the opportunity to level all or part of its artillery cavalier. Later, during the First World War, slightly buried galleries, probably even dug in the open air, concreted and then covered, would connect all the concreted parts of the fort. Their route passes in front of the main barracks, and under the floor of the covered passages. Visited in October 2001, the fort, although abandoned, was in a relatively satisfactory state of preservation apart from the invasion of the ditches by vegetation. Several beautiful masonry works had caught our attention, whether in the descent towards the left (unconcreted) coffer of the curtain wall or at the rear of the barracks. The escarpment entrance has a staircase leading to the basement. This staircase takes an enormous shaft and leads under the drawbridge (with a bascule below), almost two meters lower than the bottom of the counterweight housing. The powder magazine in the left wing, with a semicircular vault and a capacity of around 70 tons, still has a good number of door frames lined with their flame-proof mesh. The two shelter traverses behind front I-II remain. While it is necessary to fight against all the thorny and stinging species that nature has to offer to enter them, they are worth the effort due to their unusual length and their sides lined with niches. In the chests, the metal parts of the guide rails sometimes remained and we even spotted a complete rail (salient III). The rear partition of the firing chambers of these chests have, as is found elsewhere in Belfort, Montbéliard and in the Lomont massif, a painted cross, which, it is thought, was intended to help re-aim the guns despite the smoke generated by their shots. Some refer to it as a "simbleau sight", but we have never found this in writing. All the fort's armor, including the observation sentry boxes and the four armored observatories, were scrapped. On its glacis, in the extension of its salient II, it was planned to build an armored battery with two 155 R (or C?) turrets. To the west and east, its glacis are lined with artillery positions, infantry shelters and concrete firing parapets; on this subject, see Bois d'Oye (annexes du fort du). Sometimes called "fort de Bermont". Military land abandoned and prohibited from access.

Opevněný tábor Belfort, jižně od města, 1883-1886. 421 m/n.m. ± 660 mužů a 32 děl. Nazýval se Fort Éblé. Pevnost Bois d'Oye, velká pětiúhelníková pevnost s vracející se roklí, měla původně poměrně klasický design. Její příkopy byly bráněny dvěma křídly u výběžků II a IV a také dvojitým kaponiérem v hlavici (výběžek III). Boční kazety obvodové zdi zajišťovaly obranu příkopu rokle křížovou palbou. Vstupní veranda se otevírá v pravém rohu obvodové zdi a nalevo, za strážnicí, se na příkop dívá pět kasemat a stejný počet podzemních. Vstupní tunel je velmi krátký a otevírá se na rozlehlé nádvoří. Hlavní kasárna s patnácti zátokami na jedné úrovni se otočila zády k hlavní frontě. Jediný střelný sklad se nacházel nalevo od kasáren, ale není vyloučeno, že druhý, identický, ustoupil válečným kasárnám. Celý byl zakončen dělostřeleckým kavalírem. Pod ním se však nacházela hradební ulice, která měla sloužit pouze pro pěchotní hřeben. Fort musel na modernizaci čekat až do let 1906, 1907 a 1908. Obrana příkopů měla být kompletně přepracována. Pravá část obvodové zdi měla být vybetonována a napravo od ní měla být umístěna strážnice a válečný vchod. Tím se nevyhnutelně posunul původní pravý roh obvodové zdi směrem od ní, přičemž nový vchod nyní směřoval k rampě klesající rovnoběžně s protisrázem levé poloviny čela rokle. Od té doby se toto boční rozšíření nacházelo v ose střelby levé části obvodové zdi, a tím jí bránilo v palbě směrem k výběžku V. Proto byla u výběžku V instalována protisrázová bedna, aby se tento nedostatek vyrovnal. Byla skála pravé poloviny fronty rokle posunuta dozadu? Je to možné, ale bylo by vhodné to ověřit. Nejpravděpodobnější útočná osa podmiňovala obranu ostatních příkopů, takže po křídle výběžku II nahradila jednoduchá střecha, další jednoduchá střecha nahradila dvojitou kaponiéru lemující frontu II-III a dvojitá střecha se nacházela u výběžku IV. Fort Bois d'Oye se svými šesti frontami, z nichž zlom rokle vytvořil dvě, má tedy pět střech, z nichž pouze jedna dvojitá a jedna skála. Jedná se o unikátní případ. Klenby protiskár byly vykopány do velmi neobvyklé hloubky; tam, kde obvykle stačí asi padesát schodů, zde je třeba sestoupit nejméně po 86 schodech. Návštěva čtyř kleneb otužuje lýtka, protože jakmile se dostanete k příkopu, musíte vylézt zpět do kleneb a pak absolvovat cestu v opačném směru… Od vstupu do válečné zóny vede přímá galerie na stoupajícím svahu téměř kolmo k frontě IV-V. Vpravo míjíme sklepy kasematy Bourges, jejíž osa střelby prochází severozápadně, díla Verpillières, děla Grands Bois a děla Haut Bois. Ihned po projití schodiště vedoucího k pálenicím komorám této kasematy Bourges, stále vpravo, nacházíme v betonové kasematě dvě pece na chléb. Toho jsme si všimli jen velmi zřídka, zejména proto, že se jedná o nové manipulační zařízení, původní se nacházelo nalevo od velkých kasáren. Za tímto místem dorazíme na křižovatku galerií. Vlevo otvor do nádvoří a chodby kasáren, vpravo galerie vedoucí k jedné ze tří kulometných věží, v jejímž prodloužení se šachta zabořuje do valu výběžku V. Kasárna se skládá z pěti velkých a pěti užších místností. Za pátou místností, od výběžku V, vede šachta směrem k výběžku IV, kříží bočními vývody ulici valu, slouží druhé kulometné věži a končí v zabořování do dvojitého valu. Na pravém konci kasáren se nacházejí sklady a šachta věže 155 R Mle 1907. Drobnou zvláštností je, že prstencová galerie této zbrojnice je příčně protínána přepážkou s lampovým cimbuřím. Za hlavními kasárnami, v hlavici, kříží ulice valu další vybetonovanou zakořeněnou chodbu, která vede k třetí kulometné věži a také do klenby výběžku III. Ve výběžku II vede poslední vybetonovaná zakořeněná chodba na straně příkopu k pěchotnímu krytu s pozorovací budkou a k šachtě vedoucí k protiskluzové klenbě. Na mohutné straně, za pozemkem na levém konci velkých kasáren, nacházíme blok věže 75 Mle 05 a její obrněnou pozorovatelnu. Kupodivu, ačkoli je zasypán zeminou a chráněn pevnou vrstvou betonu, vstup do osy bloku směřuje ven z pevnosti. Během této přestavby pevnosti jsme využili příležitosti a srovnali se zemí celý nebo část jejího dělostřeleckého kavaliru. Později, během první světové války, mírně zakopané galerie, pravděpodobně dokonce vykopané pod širým nebem, vybetonované a poté zakryté, spojovaly všechny vybetonované části pevnosti. Jejich trasa prochází před hlavními kasárnami a pod podlahou krytých chodeb. Pevnost, která byla navštívena v říjnu 2001, byla, ačkoli opuštěná, v relativně uspokojivém stavu zachování, s výjimkou napadení příkopů vegetací. Naši pozornost upoutalo několik krásných zednických děl, ať už ve schodech k levé (nevybetonované) kazetě obvodové zdi nebo v zadní části kasáren. Vchod ze srázu má schodiště vedoucí do suterénu. Toto schodiště vede obrovskou šachtou pod padacím mostem (s výsuvnou plošinou dole), téměř o dva metry níže než spodní část krytu protizávaží. Sklad prachu v levém křídle s půlkruhovou klenbou a kapacitou kolem 70 tun má stále zachován dobrý počet zárubní obložených nehořlavou sítí. Dva příčníky krytu za průčelím I-II se dochovaly. I když je nutné bojovat se všemi trnitými a žahavými druhy, které příroda nabízí, aby se do nich dostalo, stojí za to kvůli jejich neobvyklé délce a bokům obloženým výklenky. V truhlách se místy zachovaly kovové části vodicích lišt a dokonce jsme zahlédli i celou lištu (výběžek III). Zadní přepážka střeleckých komor těchto truhel má, stejně jako jinde v Belfortu, Montbéliardu a v masivu Lomont, malovaný kříž, který měl podle předpokladů usnadnit opětovné zaměřování děl navzdory kouři generovanému jejich výstřely. Někteří jej označují jako „simbleau sight“, ale nikdy jsme se s ním písemně nedostali. Veškeré pancéřování pevnosti, včetně pozorovacích budek a čtyř obrněných observatoří, bylo sešrotováno. Na jejím předhradí, v prodloužení jejího salientu II, se plánovala výstavba obrněné baterie se dvěma věžemi 155 R (nebo C?). Na západě a východě je jeho předhradí lemováno dělostřeleckými pozicemi, pěchotními kryty a betonovými palebnými parapety; k tomuto tématu viz Bois d'Oye (annexes du fort du). Někdy se nazývá „fort de Bermont“. Opuštěný vojenský pozemek se zákazem přístupu.